Teknolojinin gelişmesi ile birlikte sinemalardan sonra film gösterimlerine bambaşka bir boyut kazandıran planetaryumlar da hayatımızda yerlerini aldılar. İlk olarak astronomi gözlemleri, gösterimleri için kullanılsalar da günümüzde neredeyse aklınıza gelen her alanda çeşitli gösterimler planetaryumlarda sunulmaktadır. Artık onları her yerde görebilirsiniz. Bir bilim merkezinin gözdesi olarak da ya da bir okulda öğrencileri eğlendirirken öğretirken de. Kısacası planetaryumların yaygınlığı arttıkça kullanıldığı alanlar da haliyle yaygınlaştılar.
Planetaryumlar harika birer sınıftır aynı zamanda. Bizden milyonlarca yıl uzakta olan gezegenleri, gök cisimlerini, uzayı sanki yanlarındaymışız gibi izleme ve inceleme imkanına sahip oluruz. Yüksek gerçeklik duygusu ve mükemmel görüntü kalitesi sayesinde sanki o anı yaşıyormuşuz hissiyatı verir. Bu sebeple eğlence amaçlı gösterimler için planetaryumlar kullanılmaya başlanmış olsa da öğreticiliğinin yüksek olduğu bir sınıf olduğunu da unutmamak gerek; çünkü bu sınıf içerisinde herhangi bir zaman-mekân kavramı yok. Dilerseniz dinozorları keşfetmek için binlerce yıl öncesine gidebilir dilerseniz de bir insan vücudunu, insan vücudunun içerisinde inceleyebilirsiniz. Bu örnekleri daha da çoğaltmak mümkündür elbette. Bu sebebi olarak planetaryumların yaygınlaşmasıyla birlikte gösterimler için kullanılan filmlerin de sınırlı hallerinden çıkıp artık planetaryumlara özel bir film sektörünün de oluşmuş olmasını gösterebiliriz.
İzleyicilerini standart bir sinema gösteriminden farklı, gerçeklik duygusunun hat safhalarda verildiği planetaryum sistemlerinin gerçek manada amacını yerine getirerek profesyonel bir gösterim sunabilmesi için planetaryum bileşenlerinin eksiksiz bir biçimde olması gerekmektedir. Planetaryumların bileşenleri adeta yapbozun birer parçası gibidirler. Hepsi bir araya geldikleri taktirde gerçek görüntüyü size sunabilirler. Aksi halde içlerinden biri dahi eksik olsa görüntü anlaşılır; fakat hep bir eksik kaldığı da bariz bir şekilde görülür.
Planetaryumlar izleyicileri adeta zamandan ve mekândan soyutlayarak bambaşka bir yolculuğa çıkartan zaman tüneli gibidir. Planetaryumların profesyonel bir gösterim sunabilmesi için gereken bileşenleri yazımızın devamında sizler için açıkladık. İyi okumalar dileriz!
Kubbe Ekran
Planetaryumlarda görüntünün yansıtıldığı kubbe şeklindeki ekrana kubbe ekran, planetaryum perdesi gibi çeşitli isimler kullanılmaktadır. Planetaryumlarda kişilere unutulmaz bir deneyim yaşatmak adına kubbe ekranın kalitesi son derece önemlidir. Tüm görüntüyü kubbe şeklindeki bir ekranda 360 derece gören izleyiciler büyük oranla bu sayede gösterimlerdeki gerçeklik duygusunu yakalayarak, kaliteli, profesyonel bir gösterimin içerisinde olurlar.
Kubbe ekranlar milyonlarca küçük deliklerden oluşurlar. Bu küçük delikler gözle görülmeyecek kadar küçük olsalar da planetaryum içerisine hava ve ses akışının olmasını sağlarlar. Böylece içeride daima temiz hava olur. Bunlarla birlikte kubbe ekranlar son derece büyük yapılardır ve böyle bir yapının başka bir deyişle ‘dikişsiz’ durabilmesi için desteklenmesi gerekmektedir. Bu nedenle kubbe ekranlar kaburga olarak adlandırılan destek ile sorunsuz bir biçimde desteklenir ve ekstra herhangi bir destek görüntüsü, gösterimin kalitesini bozacak bir nesne olmadan harika bir kubbe ekran elde edilmiş olur.
Kubbe ekranlar inşa edilecek planetaryuma göre değişiklik gösterebilmektedir. İki farklı çeşidi olan kubbe ekranın hangi çeşidinin kullanılacağı ise planetaryum gösterimlerinin beklentisine göre belirlenmektedir. İki farklı kubbe ekran çeşidi ise şu şekildedir:
Yatay Kubbe
Yatay kubbede kubbe ekranı ve zemin paraleldir. İzleyicileri adeta bir yarım küre gibi içerisine alan bu kubbede izleyiciler kubbenin tam ortasında bulunan koltuklara konumlanırlar.
Yatay kubbenin en büyük özelliği astronomi gösterimleri gibi gösterimlerde adeta açık havada yıldızların altındaymış hissiyatını verir. Bunun yanında izleyicilerin etrafını tam anlamıyla kapsadığı için sunmuş olduğu gerçeklik duygusu da hat safhadadır. Sanki planetaryumun içerisinde değilmiş de bizzat olayı yaşıyormuş gibi hissettiren yatay kubbeler hem eğitim amaçlı kullanılan planetaryumlarda hem de eğlence amaçlı kullanılanlarda sıklıkla tercih edilmektedir.
Eğik kubbeye oranda daha az maliyetli olan yatay kubbenin seyirci kapasitesi de daha fazladır. Aynı zamanda eğik kubbelerde düşük oranda da olsa yaşanabilecek olan düşme gibi durumları yata kubbeler en aza indirgemektedir.
Eğik Kubbe
Eğik kubbe merdiven şeklinde yükseltilerle konumlandırılmış olan koltukları içine alan eğime sahip bir kubbe türüdür. Eğimli kubbenin en önemli özelliği ise izleyicilere adeta uçuyormuş hissiyatını yaşatırlar. Uzayda veya gösterimin türüne göre farklı bir mekânda adeta uçuyormuş hissiyatını verdiği için izleyicilerde gerçeklik algısını daha üst seviyelere taşır.
Yatay kubbeye oranla daha az koltuk barındırsa da büyük çaplı eğik kubbeler konferans salonu gibi amaçlarla da kullanılabilirler. Eğik kubbeler az seyircili bir gösterim sunsalar da son derece çarpıcı ve sürükleyici olması açısından tercih sebebidirler.
Eğik kubbelerin iki farklı çıkış kapısı bulunmaktadır. Bu da bilim merkezleri gibi izleyici akışının kritik olduğu noktalarda yoğun olarak tercih edilmelerini sağlamaktadır.
Koltuk
Planetaryum gösterimlerinde unutulmamalıdır ki standart bir sinema gösterimi içerisinde yer alınmıyor. Bu sebeple planetaryum içerisinde yer alacak olan koltuklarında da bu bağlamda tercih edilmesi son derece önemlidir.
Planetaryumlar içerisinde dilerseniz eğik dilerseniz yatak kubbe ekran kullanılmış olsun her halükârda planetaryum içerisinde kullanılacak olan koltukların arkaya doğru yaslanabilme özelliğine sahip olmaları gerekmektedir. Bu eğim kubbenin şekline göre değişiklik gösterse de 20 ila 45 derece arasında olmalıdır. Bununla birlikte her koltuk aynı yatış şekline de sahip olmamalıdır. Ön koltuklarda oturan izleyicilerin de gösterim içerisinde herhangi bir sorun yaşamadan konforlu bir biçimde gösterim izleyebilmesi için ön koltukların daha fazla yatabilme özelliğine sahip olması gerekmektedir.
Geçmiş yıllarda planetaryum planları oluşturulurken seyirci kapasitesini en üst seviyede tutmak için koltuk sayıları fazla tutuluyordu. Günümüzde yapılan planetaryum planlarında izleyicilerin giriş ve çıkışlarının güvenli/konforlu olabileceği, koltuklar arkaya yaslandığı taktirde bir arka sıradaki izleyicileri rahatsız etmeyeceği şekilde konumlandırılması ve böylelikle tüm koltuk düzenleri yerel yangın kodlarına ve engelli erişebilirlik standartlarına en uygun şekilde konumlandırılması sağlanıyor.
Aydınlatma
Planetaryumlarda sunulan filmin görüntü kalitesi, sunulduğu kubbe ekran ne kadar önemliyse aynı şekilde planetaryumun aydınlatması da önemlidir. Gösterim içerisinde duygunun, sürükleyiciliğin artırılması için doğru aydınlatma yöntemleri seçilmelidir. Planetaryumlar içerisinde parlak ışıklar da bulunur; ancak bu ışıklar temizlik veya bakım aşamalarında kullanılırlar. Gösterim içerisinde filme derinlik katacak, planetaryum deneyiminin kalitesini daha da artıracak güçlü led ışıklar kullanılır. Bu ışıklar uzaktan kontrol edilebilmektedir. Böylelikle gün batımındaki o şahane kızıllığı da ya da bir kum fırtınası sırasında oluşan atmosferi de led ışıklarla desteklemek mümkündür.
Oto-Mekanik Projektör
Planetaryum projektörü, yıldız topu veya yıldız makineleri gibi farklı isimlerle adlandırılan Oto- mekanik projektör planetaryumun tam ortasına yerleştirilir. Başka hiçbir projektörün elde edemeyeceği netlik, çözünürlük ve kalitede yıldızları planetaryum kubbesine yansıtmayı sağlayan oto-mekanik projektöre ilave ekipmanlar da eklenerek olağanüstü bir gösterim elde edilir. Eklenen ilave ekipmanlardan biri de gezegen projektörleridir.
Gezegen Projektörleri
Gezegen Projektörleri oto- mekanik projektörün ön kısmına monte edilmektedir. Kontrolleri kontrol odasından gerçekleştirilen bu harika projektörler sayesinde Güneş sistemi, gezegenler, yıldızlar hiç olmadığı kadar yakınınızdadır. Gezegen projektörlerinin olağanüstü kalitesi sayesinde gösterim sırasında yıldızlara ekstra bir etiket koymaya gerek yoktur; çünkü adeta gerçek gökyüzünün altında gibi şu soruyu sorabilirsiniz; ‘Şu parlak şey de nedir?’
Fulldome Video
Fulldome video sistemleri eski yıllarda planetaryumlarda kullanılan yüzlerce özel efekt projektörünün yerine geçerek tek bir sistem üzerinden tüm efektleri harika bir şekilde yansıtabilen bir projektör olarak hayatımıza girmiştir. Öyle ki Oto-mekanik projektör ile birleştiğinde yüksek çözünürlükleri sayesinde izleyicilere harika bir deneyimi sunmaktadırlar.
Hibrit Sistem
Planetaryumlarda kullanılan hibrit sistem sayesinde aynı anda iki farklı alanı planetaryum kubbesine yansıtabilme imkanına sahip olabilirsiniz. Yalnızca astronomik programlama değil, aynı zamanda Jeoloji, Meteoroloji, Biyoloji gibi daha birçok alanda da programlama yapılabilir. Evrenin herhangi bir noktasında yer alan iki farklı fenomenleri, mikroskobik canlıları sonsuz ölçekle incelemek izleyicilere harika bir deneyim sunmaktadır.
Hibrit Konsol
Hibrit konsol, iki farklı projeksiyon sistemini verimli, yenilikçi ve senkronize bir bütün halinde birbirine bağlayan ergonomik olarak tasarlanmış manuel ve otomasyon kontrolü sağlayan donanım ve yazılımlardan oluşmaktadır.
Hibrit konsol sayesinde daha önce klasik planetaryum deneyimi olan veya bu konuda hiç deneyimi bulunmayan kişiler dahi alacakları kısa temel bir eğitim sonrasında kolayca kontrolleri sağlayıp konsolu kullanabilir hale gelebilmektedirler.
Ses Sistemi
Planetaryumlarda sunulan gösterimin kalitesini en üst seviyeye çekmek için bir diğer önemli husus planetaryumlarda kullanılan ses sistemleridir. Gerçeklik duygusunu izleyicilere aktarmak için profesyonel bir sisteminin planetaryum içerisine donatılmış olması son derece önemlidir.
Diğer Bileşenler
Yukarıda belirtmiş olduğumuz planetaryum bileşenlerine ek olarak ışık engelleme girişleri, klima, duman dedektörleri, yangın sprinkleri gibi diğer ekipmanlar da planetaryum bileşenleri içerisinde dikkate alınmalıdır.
Planetaryumlar yukarıda belirtmiş olduğumuz bileşenlerin doğru bir biçimde bir araya getirilmesiyle gerçek amacına ulaşabilen yapılardır. Sizlere yüksek kaliteli deneyim ve tecrübemiz ile tüm aşamalarda rehberlik edip yol göstermek adına WES Planetaryum olarak hizmetinizdeyiz. Planetaryumlar hakkında daha fazla bilgi için diğer yazılarımıza buradan bakabilirsiniz.